Teoria krytyczna
Max Horkheimer po raz pierwszy zdefiniował teorię krytyczną (niem. Kritische Theorie) w swoim eseju z 1937 roku „tradycyjna i krytyczna teoria”, jako teorię społeczną zorientowaną na krytykę i zmianę społeczeństwa jako całości, w przeciwieństwie do tradycyjnej teorii zorientowanej tylko na zrozumienie lub Wyjaśnienie., Chcąc wyróżnić teorię krytyczną jako radykalną, emancypacyjną formę filozofii marksistowskiej, Horkheimer krytykował zarówno model nauki przedstawiony przez Pozytywizm logiczny, jak i to, co on i jego koledzy postrzegali jako ukryty pozytywizm i autorytaryzm ortodoksyjnego marksizmu i komunizmu. Opisał teorię jako krytyczną w zakresie, w jakim dąży ona do „uwolnienia istot ludzkich od okoliczności, które ich zniewalają.,”Teoria krytyczna obejmuje wymiar normatywny, albo przez krytykę społeczeństwa w kategoriach jakiejś ogólnej teorii wartości lub norm (ought), albo przez krytykę społeczeństwa w kategoriach jego własnych wartości (tj. immanentnej krytyki).
podstawowe pojęcia teorii krytycznej są takie, że powinna ona:
- być skierowana na całość społeczeństwa w jego historycznej specyfice (tj., w jaki sposób została skonfigurowana w określonym momencie)
- poprawa zrozumienia społeczeństwa poprzez integrację wszystkich głównych nauk społecznych, w tym geografii, ekonomii, socjologii, historii, nauk politycznych, antropologii i psychologii
Kant i Marksedytuj
Ta wersja „krytycznej” teorii wywodzi się z użycia terminu krytyka przez Immanuela Kanta w jego Krytyce czystego rozumu i od Marksa, przy założeniu, że Das Kapital jest „krytyką ekonomii politycznej”.,w idealizmie transcendentalnym Kanta krytyka oznacza badanie i ustalanie granic ważności danego wydziału, rodzaju lub zbioru wiedzy, zwłaszcza przez uwzględnienie ograniczeń podstawowych, nieredukowalnych pojęć tego systemu wiedzy.
pojęcie krytyki Kanta kojarzy się z obaleniem fałszywych, niepodważalnych lub dogmatycznych przekonań filozoficznych, społecznych i politycznych., Jego krytyka rozumu wiązała się z krytyką dogmatycznych idei teologicznych i metafizycznych i była spleciona ze wzmocnieniem autonomii etycznej i oświeceniową krytyką przesądów i irracjonalnej władzy. Ignorowane przez wielu w kręgach „krytyczno-realistycznych”jest to, że bezpośrednim impulsem Kanta do pisania Krytyki czystego rozumu było rozwiązanie problemów podnoszonych przez sceptyczny empiryzm Davida Hume' a, który atakując metafizykę, używał rozumu i logiki, aby argumentować przeciwko poznawalności świata i powszechnym pojęciom przyczynowości., Kant, przeciwnie, naciskał na stosowanie a priori metafizycznych twierdzeń jako wymogu, ponieważ jeśli coś ma być powiedziane, że jest poznawalne, musiałoby to być ustalone na abstrakcjach odmiennych od dostrzegalnych zjawisk.
Marks wyraźnie rozwinął pojęcie krytyki w krytykę ideologii, łącząc ją z praktyką rewolucji społecznej, jak stwierdził w 11 części swoich tez na temat Feuerbacha: „filozofowie interpretowali świat tylko na różne sposoby; chodzi o to, aby go zmienić.,”
Adorno i HorkheimerEdit
jedną z wyróżniających cech teorii krytycznej, jak opisali Theodor W. Adorno i Max Horkheimer w swojej dialektyce Oświecenia (1947), jest ambiwalencja dotycząca ostatecznego źródła lub podstawy dominacji społecznej, ambiwalencja, która dała początek „pesymizmowi” nowej teorii krytycznej dotyczącej możliwości ludzkiej emancypacji i wolności., Ta ambiwalencja była zakorzeniona w historycznych okolicznościach, w których dzieło powstało, zwłaszcza w powstaniu nazizmu, kapitalizmu państwowego i przemysłu kulturowego jako zupełnie nowych form dominacji społecznej, które nie mogły być odpowiednio wyjaśnione w kategoriach tradycyjnej socjologii marksistowskiej.
dla Adorno i Horkheimera interwencja państwa w gospodarce skutecznie zniosła tradycyjne napięcie między marksizmem”s „stosunki produkcji” i „materialne siły produkcyjne” społeczeństwa., Rynek (jako „nieświadomy” mechanizm dystrybucji towarów) został zastąpiony scentralizowanym planowaniem.
wbrew przewidywaniom Marksa w przedmowie do wkładu w krytykę Ekonomii Politycznej, ta zmiana nie doprowadziła do”ery rewolucji społecznej”, ale do faszyzmu i totalitaryzmu., Jako taka teoria krytyczna pozostawiona została, w słowach Habermasa, bez ” niczego, do czego mogłaby się odwoływać, a kiedy siły produkcji wchodzą w banalną symbiozę z relacjami produkcji, które miały być szeroko otwarte, nie ma już żadnej dynamiki, na której krytyka mogłaby oprzeć swoją nadzieję.”Dla Adorno i Horkheimera stanowiło to problem, jak wyjaśnić pozorną trwałość dominacji przy braku samej sprzeczności, która według tradycyjnej teorii krytycznej była źródłem samej dominacji.,
Habermasedytuj
w latach 60., Habermas, zwolennik krytycznej teorii społecznej, podniósł dyskusję epistemologiczną na nowy poziom w swojej wiedzy i ludzkich zainteresowaniach (1968), identyfikując wiedzę krytyczną jako opartą na zasadach odróżniających ją od nauk przyrodniczych lub humanistycznych, poprzez jej orientację na refleksję i emancypację., Habermas, choć niezadowolony z myśli Adorna i Horkheimera w dialektyce Oświecenia, podziela pogląd, że era nowoczesności, w formie instrumentalnej racjonalności, oznacza odejście od wyzwolenia oświecenia w kierunku nowej formy zniewolenia.: 6 w pracy Habermasa teoria krytyczna przekroczyła swoje teoretyczne korzenie w niemieckim idealizmie i zbliżyła się do amerykańskiego pragmatyzmu.
poglądy Habermasa na temat relacji między nowoczesnością a racjonalizacją są pod tym względem silnie uzależnione od Maxa Webera., Następnie rozwiązał Elementy teorii krytycznej wywodzące się z heglowskiego idealizmu niemieckiego, choć jego epistemologia pozostaje zasadniczo marksistowska. Być może jego dwie najbardziej wpływowe idee to koncepcje sfery publicznej i działania komunikacyjnego, które pojawiają się częściowo jako reakcja na nowe poststrukturalne lub tak zwane „postmodernistyczne” wyzwania dyskursu nowoczesności. Habermas prowadził regularną korespondencję z Richardem Rorty ' m, a w jego myśli odczuwalne jest silne poczucie pragmatyzmu filozoficznego, które często przekracza granice między socjologią a filozofią.